به نقل از «قدس آنلاین»

نیلوفرهای خانه خورشید

تاریخ انتشار: ۲۶ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۵۳۸۸۶۵

حرم مطهر علی ابن موسی الرضا (ع) جغرافیایی  روشنی ست که مانند کهکشان راه شیری دور یکی یکدانه خورشیدش که ضریح امام هشتم قربانش بروم باشد، کلی سیاره و ستاره و شهاب سنگ و ...اینطور چیزها دارد و بین همه اینها ذره ذره ذره نورهایی که زائرانش باشند در رفت و آمدند. حالا تو بخواهی قصه این کهکشان و خورشید و ستاره هایش را بگویی شاید چندتا عمر بیشتر از عمر من و شما بخواهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

برای همین هر با کسی قد خودش آمده و یک گوشه کار را گرفته و داستانش را گفته و رفته است. حالا نوبت ماست که به اندازه قد قلممان به برخی از گوشه و کنارهای این جغرافیا سربزنیم.

این ماه فروردینی در بین اسامی رواق ها و صحن ها و ... حرم مطهر علی ابن موسی الرضا(ع) که میزبان زائران حضرتش بودند.   یکی از نام هایی که بسیار شنیده شده رواق امام خمینی (ره) بود. رواقی که سال هاست پاتوق زیارت های خانوادگی اهالی حرم شده است و دوستداران امام رضا(ع) معمولا بعد از چاق سلامتی با آقا معمولا ساعاتی را در این رواق می گذرانند و از برنامه ای متعددی که در این رواق تدارک دیده شده، بهره می برند. در ادامه با این رواق و سرگذشتش بیشتر آشنا می شویم.

محلی برای خانواده ها

وقتی برای زیارت و مناجات به حرم مطهر حضرت رضا(ع) وارد می شویم اولین چیزی که دوست داریم تجربه کنیم قرار گرفتن در یک فضای معنوی خانوادگی است. امکانی که در رواق بزرگ امام خمینی (ره) وجود دارد. این رواق دارای سه ورودی اصلی از طرف مسجد گوهرشاد، صحن‌های جامع و آزادی است. شب های قدر و مراسم و ویژه برنامه های مختلف را هم می توانید در این رواق زیبا و عظیم با حضور همه افراد خانواده در کنار هم تجربه کنید  و از معنویت حرم مطهر در کنار هم لذت ببرید. این امکان در دلیل شرایط زیارت در همه صحن ها و رواق ها فراهم نیست. پس اگر دوست دارید مادر و پدر و دختر و پسر همگی با هم زیارتی خانوادگی را داشته باشید سری به این رواق محترم بزنید.

محل دیدارها

رواق امام خمینی (ره)، درواقع صحن سـابق امام خمینـی یا صحـن مـوزه اسـت، که برنامه‌های رسمی حرم مطهر در آن برگزار می‌شود و بسیاری از زائران تجربه حضور در این برنامه‌ها را داشته‌اند. از نماز جمعه شهر مشهد گرفته تا سخنرانی سالانه رهبر معظم انقلاب در نخستین روز سال نو همه در این رواق بزرگ اجرا می‌شود. امسال هم طبق برنامه ای که سال های قبل تر، روز اول سال جدید مردم برای دیدار رهبری در رواق امام خمینی(ره) جمع شدند و دیدار نوروزی شان اتفاق افتاد. دیداری که دو-سه سالی به دلیلی شیوع بیماری همه گیر کرونا برگزار نمی شد.

این رواق حالا سالهاست خاطره دیدارهای نوروزی مردم و رهبری را در خودش ثبت کرده است. خاطراتی از جنس مردم و دلهایی که به امید دیدار پس از ساعتها انتظار رنگ روشنی می گیرد. رواق امام خمینی(ره) به جهت وسعت بسیار مناسب برنامه هایی ست که در حرم رضوی رقم می خورد.

رواق امام خمینی (ره) از جنوب به صحن جامع رضوی می‌رسد. قسمت غربی این رواق به صحن‌های گوهرشاد و قدس راه دارد و در قسمت شرق آن نیز مجموعه موزه‌های آستان قدس رضوی واقع شده است. قسمت شمالی این رواق هم به روضه منوره حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام و همچنین صحن آزادی منتهی می‌شود.

رواقی پر از نوای دلنشین مناجات

یکی از رسم و رسومات حرم مطهر رضوی که از قدیم الایام در ماه مبارک رمضان در محل حریم حرم مطهر ثامن الحجج برگزار می شده و امسال هم طبق سنوات قبل پا برجا بود، رسم زیبای مناجات خوانی در سحرهای ماه رمضان بود. امسال از روز دوم فرورین همزمان با اولین سحرگاه ماه مبارک رمضان و با حضور زائران و مجاوران امام رضا(ع) مناجات خوانی سحرگاهی توسط حاج محمود کریمی در رواق امام خمینی(ره) با قرائت دعای افتتاح برگزار شد. از اولین سحرگاه تا امروز ادامه داشته و تا پایان ماه مبارک رمضان به مدت 30 شب این مراسم ارزشمند مناجات خوانی همراه با ادعیه خوانی و روضه خوانی پابرجا است. کسانی که اهل شب زنده داری هستند و شب ها و سحرهای ماه مبارک رمضان را از دست نمی دهند همه این شب ها را با مناجات خوانی در رواق امام خمینی(ره) به سحر رسانده اند. ویژه برنامه این مناجات خوانی هم هر شب با عنوان «نجوای نقاره» به صورت زنده از شبکه افق پخش می شود. رواق امام خمینی(ره) امسال میعادگاه عاشقان حضرت حق بوده است. میعادگاهی که سالهاست محل برگزاری مراسم و رویدادهای ویژه حرم رضوی است و زائران و مجاوران زیادی در این رواق عظیم گرد هم می آیند تا علاوه بر قرار گرفتن در معنویت مراسم در فضای سرپوشیده و با معماری جذاب، در فضایی آرام مناجات خانوادگی را تجربه کنند.

معماری رواق امام خمینی(ره)

در تعریف واژه رواق آمده است :رَواق یا پیشگاه‌خانه، فضاهای سرپوشیده ستون‌دار است یا از چشمه طاق‌هایی تشکیل یافته که در طرفین صحن یا میان‌سرای مسجد یا اماکن مذهبی ساخته می‌شود. دهانه اینگونه فضاها رو به صحن است و در ورودی مسجد را به شبستان یا گنبدخانه متصل می‌کند. م یتوان گفت رواق‌ها فضای سرپوشیده، نیمه‌باز و ممتدی هستند که برای ایجاد ارتباط بین مکان‌ها ساخته می‌شوند. شاید شنیده باشید که حرم مطهر امام رضا (ع) تا مدت ها متشکل از مرقد ایشان روضه منوره و مسجد بالا سر بود و در طی سالیان با بازسازی های متعدد رواق ها و صحن های به این مجموعه اضافه شدند. این رواق ها که بناهایی هستند با ارتفاع مختلف به‌مرور بازسازی شدند  و تغییراتی نیز در آن‌ها به وجود آمد. رواق های حرم مطهر مانند سایر نقاط حرم دارای ویژگی ها ی منحصرفردی در معماری و سایر هنرها هستند.

در مورد معماری رواق امام خمینی (ره)  باید بگوییم که به دلیل از بین نرفتن دید زوار در صحن جامع رضوی، ارتفاع این رواق با حداقل ممکن در نظر گرفته و ساخته شده است. به همین خاطر در طبقه زیرزمین ارتفاعی حدود ۵ تا ۶ متر و در طبقه همکف هم ۱۴ متر ارتفاع در نظر گرفته شده است.

در طرح معماری این رواق دهانه‌های وسیع با حداقل ستون گذاری مد نظر قرار گرفته است، موضوعی که به ارتفاع مناسب سقف هم کمک زیادی کرده است. محور به محور هر ستون در طبقه زیرزمین حدود ۹متر و در شبستان همکف نیز نزدیک به ۱۸ متر است.

بدنه رواق امام خمینی (ره) با کاشی معرق و سقف آن هم با گچ و آیینه تزئین شده است. تزئین شبستان با آیینه، گچ و سنگ است.

از جمله ویژگی‌های معماری رواق امام خمینی (ره)، باید به انطباق طرح معماری بنا با سازه قدیمی آن و عدم هرگونه دخل و تصرف در معماری گذشته در جاهایی اطراف صحن (مسجد گوهرشاد) اشاره کرد، به طوری که هیچ تغییری در نماهای برجای مانده اعمال نشده است.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: رواق امام خمینی ره حرم رضوی رواق امام خمینی ره ماه مبارک رمضان مناجات خوانی برنامه ها حرم مطهر رواق ها صحن ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۵۳۸۸۶۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هر صبح و شام در آستانه مقدسه رضوی قرآن تلاوت نمایند / نگاهی به شواهد تاریخی درباره پیشینه قرائت قرآن در حرم مطهر امام رضا(ع)

پنجشنبه گذشته به رسم دیرینه، جلسات سنتی قرآن کریم در یکی از شبستان‌های مسجد گوهرشاد در قالب برنامه دارالحفاظ آغاز شد. در این جلسه که ساعت 4 صبح پنجشنبه 6اردیبهشت در مسجد گوهرشاد برگزار شد استاد سیدمرتضی سادات فاطمی به عنوان پیشکسوت و صدرالحفاظ آستان قدس رضوی دعوت شد تا استاد این جلسه سنتی قرآنی در حرم مطهر رضوی باشد. قرار زیبایی که بناست با حضور سایر اساتید پیشکسوت تکرار شود. به این بهانه مروری بر پیشینه برنامه‌های قرآنی حرم مطهر رضوی داریم.

قرائت قرآن در جوار بارگاه علی بن موسی‌الرضا(ع) سنتی به قدمت این صحن و سراست. نشان آن، قدیمی‌ترین قرآن وقفی این آستان است. سنتی که طی قرن‌ها به مرور شکل گرفت و به شکل مراسمی آیینی قد کشید. نشان به این نشان که در دوره صفوی حفاظ حرم مطهر دارای جایگاه ویژه‌ای بودند و واقفان برای پایداری سنت تلاوت در حرم علی بن موسی الرضا(ع) وقف‌های متعدد داشتند. یکی از این وقف‌ها مربوط به خواجه علاءالدین حاجی در عهد شاه طهماسب اول صفوی است که به تاریخ 993 قمری وقف  و بخشی از درآمد آن صرف تأمین هزینه تلاوت قرآن در حرم مطهر شده تا حفاظ هر صبح و شام در روضه متبرکه، قرآن تلاوت کنند. سنتی دیرین که تا امروز ادامه دارد. کافی است سحرگاه به نیت زیارت به حرم مطهر رفته و پس از عرض ارادت، سری به مسجد گوهرشاد بزنید تا قاریان را نشسته به احترام ببینید و نوای ملکوتی قرآن را بشنوید که بر بال‌های ملائک تا آسمان می‌رود.

سنتی که از آغاز بود

قرائت قرآن در اماکن مقدس توصیه پسندیده‌ای است که در مزارات سرزمین‌های اسلامی از آغاز اسلام برقرار بوده است. با شکل‌گیری مشهدالرضا(ع) در قرن سوم هجری و حضور زائران بر گرد مرقد مطهر علی بن موسی‌الرضا(ع) قرائت قرآن نیز رایج بوده است. به نوشته مؤلف عیون اخبارالرضا(ع)، در قرن چهارم هجری زائران در کنار مرقد امام رضا(ع) قرآن تلاوت می‌کردند. ابن‌بابویه با واسطه از ابوعلی محمد بن معاذ و به نقل از ابوعمر و محمد بن عبدالله حاکم نوغان می‌نویسد: «مسافری از ری که نامه‌ای از بعضی سلاطین حمیر برای نصربن احمد امیر بخارا داشت، به زیارت حرم آمده، شب را در حرم به سر برد و بعد از نماز شروع به خواندن قرآن کرد».

قرآن‌های موجود در موزه آستان قدس رضوی با قدمت هزارساله خود شاهدی دیگر بر این ماجرا هستند. قدیمی‌ترین قرآن وقفی به شماره 3004 که به خط کوفی بر پوست آهو نوشته شده، متعلق به ابوالقاسم علی بن ناصرالدوله ابی‌الحسن محمد بن ابراهیم سیمجور است که به سال 363 وقف شده است. به جز این، دو قرآن دیگر نیز یکی وقف سلطان محمود غزنوی به تاریخ 393 قمری و دیگری مربوط به ابوالبرکات که در رمضان 421 قمری وقف شده است. غیر از تاریخ، نکته دیگری که در وقف‌نامه این قرآن آمده و از نظر اثبات تلاوت قرآن در این آستان دارای اهمیت است، تصریح به عدم خروج قرآن از حرم است. گفته می‌شود  با گسترش این صحن و سرا و رونق مشهدالرضا(ع) به موازات توجه به خدمات رفاهی برای زائران، در خصوص نیازهای عبادی و زیارتی آن‌ها نیز اندیشه می‌شده است. اما در این مورد تا قرن نهم هجری سندی در دست نیست و نخستین و قدیمی‌ترین خبر در این خصوص متعلق به برگزاری آیین قرائت قرآن در حرم  مطهر به گزارش فضل‌االله روزبهان خنجی است که در شرح سفر زیارتی محمد خان شیبانی به مشهد، در وصف مراسم قرائت قرآن حفاظ نوشته است: «...و اشارت علیه سانح شد که حفاظ در بیرون قبه قرائت قرآن نمایند و فرمودند مکروه است در پایین قبر قرآن خوانند و تأکید نمودند که «... باید بعد از این، حفاظ مرقد مقدس رضوی در بیرون قبه تلاوت نمایند؛ به رعایت ادب اقرب است». سپس مولانا حافظ جامی، غزلی ترکی در هشت بیت در منقبت امام رضا(ع) با رخصت همایونی قرائت کرد و آن گاه حدیثی قدسی به اسناد مسلسل، به روایت حضرت رضا(ع) قرائت و ترجمه شد و همگان فیض بردند».

با مرور این شرح به جزئیات مهمی در خصوص مراسم قرائت در حرم مطهر رضوی می‌رسیم. نخست اینکه مراسمی اینچنین دارای سابقه بوده‌ و در پایین پای حضرت اجرا می‌شده‌ و پس از این زمان به مکانی دیگری منتقل شده‌است. جز این می‌توان درباره تشریفات مراسم نتایجی گرفت، مانند اینکه در پایان تلاوت قرآن، برنامه‌های دیگری مانند سخنرانی و شعرسرایی برقرار بوده و همچنین شرح احادیث انجام می‌شده است. اشعار و احادیثی که بعدها منشآت خواجه نصیر طوسی و مدایح دوازده امام جای آن را گرفت.

دارالحفاظ، رواقی برای حفاظ حرم مطهر

دیگر خبری که از قرن نهم می‌تواند در خصوص سنت تلاوت قرآن در حرم مطهر رضوی ذکر کرد، وجود رواق دارالحفاظ در حرم مطهر است. رواقی که گفته می‌شود به دست گوهرشاد بیگم در اوایل قرن نهم هجری ساخته شده و نامش را از حفاظ قرآن کریم حرم مطهر دارد. گفته می‌شود وجود این رواق و نامش نشان‌دهنده این است که مراسمی اینچنینی در عهد تیموریان و حتی در قرن هشتم نیز مرسوم بوده و به همین دلیل مکانی ویژه برای آن ساخته و تدارک دیده‌اند. دیگر شاهد و سند ماجرا نشان مصدری حافظ مسجد جامع گوهرشاد است که سلطان حسین میرزای بایقرا به نام خواجه حافظ حسینعلی (که از حافظان و قاریان بزرگ آن دوره خوراسان بوده) صادر کرده است و به موجب این حکم، او ریاست حفاظ بیت‌المغفره و مسجد جامع گوهرشاد را عهده‌دار شده است. برای فهم بیشتر از این سنت باید در تاریخ جلوتر بیاییم تا به عهد صفوی برسیم. در این دوره به خاطر وقف‌نامه‌هایی که عواید آن به این مراسم اختصاص یافته و همچنین اسنادی که درزمینه مواجب حفاظ و شرح هزینه برگزاری مراسم وجود دارد می‌توان به اصطلاحات مربوط به این مراسم رسید. اصطلاحاتی مانند صدرالحفاظ، حافظ، سلطان القراء و صدر القراء که به جایگاه و اهمیت حافظان قرآن و این مراسم در عهد صفوی اشاره دارد. گفته می‌شود حفاظ در عهد صفوی زیر نظر خادم‌باشی و همچنین سرکشیک که متولی این مراسم بود، خدمت می‌کردند. براساس این وقف‌نامه‌ها حفاظ در دو دسته «حفاظ بالاسرمبارک» و «حفاظ حرم مطهر» زیر نظر مسئولان به تلاوت قرآن و ادعیه می‌پرداختند. شرح این وقف‌نامه‌ها مفصل است و در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت.

آزاده خلیلی